İttihat ve Terakki Fırkasının kuruluşu ve gelişimi 1900’lü yılların başı; yani Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılma dönemi içerisinde Türk tarihi için çok önemli yer turan İttihat ve Terakki Fırkası, 1889 yılında kurulmuştur. İdeoloji olarak Türkçülüğü benimsemiş olan bu cemiyet; 1850’lerden itibaren varlık gösteren Genç Osmanlılar, diğer ismiyle Jön Türkler isimli oluşumun devamıdır ve yasalara uygun olarak boy göstermiş halidir. İttihat ve Terakki Cemiyet, 1889 yılında kurulmasına rağmen; 1908-1918 yılları arasına denk gelen 2. Meşrutiyet döneminde siyasi iktidarı elde edebilmiştir. 1889-1912 arasında ise aynı fikirde olan gençlerin bir araya gelerek oluşturduğu gizli bir teşkilat olarak büyümüştür.
İttihat ve Terakki Cemiyetinin temellerinin atıldığı yer Askeri Tıbbiye Mektebidir. İlk aldığı isim de İttihad*ı Osmani’dir. İskelet halindeyken bu oluşumda bulunan hepimizin bildiği bazı tarihi şahsiyetler şunlardır: Abdullah Cevdet, İbrahim Temo, İshak Sükuti, Çerkes Mehmed Reşit, Konyalı Hikmet Emin Bey, Cevdet Osman, Kerim Sebati, Hüseyinzade Ali Bey, Selanikli Nazım Bey, Mekkeli Sabri Bey, Giritli Şefik, Şerafettin Mağmumi.
O zamanlar genç birer öğrenci olan bu şahsiyetleri bir araya getiren şey ise; devletin girdiği buhran, bundan sorumlu tutulan 2. Abdulhamit yönetimi ve Kanuni Esasi’nin yeniden yürürlüğe konması isteği idi.
Bu amaca bağlanarak çalışmalarını sürdüren İttihat ve Terakki Cemiyeti kısa sürede büyüdü; Avrupa’ya yerleşmiş olan Osmanlı aydınlarıyla iletişim imkanı buldu ve bir süre sonra da 2.Abdulhamit yönetimini tehdit edebilecek güce geldi. Arada yaşanan birçok tutuklamadan, ayaklanmadan ve hatta kanlı çatışmadan sonra 31 Mart Vakası olarak bilinen olay gerçekleşti ve 24 Temmuz 1908’de Kanuni Esasi tekrar yürürlüğe girdi.
Sonrasında yasal bir siyasi partiye dönüşen cemiyet; ülke yönetiminde ciddi söz sahibi oldu. Ardından da 1909’da gazeteci Hasan Fehmi Bey’in Galata Köprüsü üzerinde ayaklanması üzerine 2. Abdulhamit tahttan indirildi ve yerine kukla olarak V.Mehmet Reşat getirilerek devlet yönetimi tamamen ele alındı.
İlerleyen yıllarda aşırı büyümeye bağlı olarak kendi içindeki birliği korumakta zorluk çekmeye başlayan İttihat ve Terakki Fırkası; 1. Dünya Savaşı’nın da kaybeidlmesiyle resmen dağıldı fakat bireylerinin taşıdığı fikirler asla ölmedi. Mustafa Kemal başta olmak üzere milli mücadelenin birçok ileri gelenlerinde İttihat ve Terakki geçmişi taşıyan birçok kişi olmuştur ve cemiyetin dağılmasına rağmen mücadelelerinden asla vazgeçmemişlerdir.