WİLSON İLKELERİ (PRENSİPLERİ) I. Dünya Savaşı; katılan devletlerin beklediği kadar kısa sürmemiş, savaş uzadıkça her iki tarafta giderek yıpranmaya başlamıştır. Savaşa katılanlar I. Dünya Savaşı'nın bir an önce sona ermesini ve barışın kısa sürede yapılmasını arzular hale gelmiştir. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Woodrow Wilson 8 Ocak 1918 tarihinde I. Dünya Savaşı'nın son bulması, barışın yapılması için gerekli ortamın oluşturulması ve barışın nasıl olacağı konusunda koşulları açıklayan prensipler yayınlamıştır. Başkan Woodrow'un yayınladığı bu prensiplere Wilson İlkeleri adı verilmiştir. Wilson İlkeleri'nin temel amacı; I. Dünya Savaşı sonunda uyulması gereken kuralları belirlemek, insanlığın daha fazla zarar görmeden barış içinde yaşamasını sağlayacak gerekli koşulların oluşturulmasını sağlamaktır. Bu sebeple ortaya çıkan fikirler maddelere dökülerek yayınlanmıştır. Wilson İlkeleri'nin önemli maddeleri kısaca şu şekilde özetlenebilir: 1. Barış antlaşmaları ve diplomasilerde açıklık, şeffaflık esas olacak, devletler kendi aralarında gizli antlaşmalar yapmaya son verecektir. 2. Ülkelerin gelişmelerini kısıtlayan uluslararası ekonomik engellemeler mümkün olduğunca kaldırılacak, tüm devletler arasında eşitlik sağlanacaktır. 3. Ülkelerde silahsızlanma çalışmaları başlatılacak, silahsızlanmanın azaltılması yolunda karşılıklı güvenceler verilecektir. 4. Galip devletler, kaybeden devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacaktır. 5. Devletlerin karasuları dışında kalan denizler serbest bölge olacaktır. Denizlerde tam bir serbestlik hakim olacaktır. 6. Devletler arasındaki anlaşmazlıkları barış yolu ile çözecek uluslar arası bir örgüt olarak Milletler Cemiyeti kurulacak, bütün devletlerin egemenlik ve toprak bütünlükleri karşılıklı olarak garanti altına alınacaktır. 7. Boğazlar bütün ulusların ticaret gemilerine açık, milletler arası geçişlere serbest olacak ve bu serbestlik milletlerce kontrol altında tutulacaktır. 8. Belçika ve Polonya bağımsızlığına kavuşturulacak, Macaristan ve Avusturya halkına muhtariyet altında gelişme imkanı sağlanacaktır. 9. Romanya, Rusya, Belçika, Sırbistan, İtalya, Karadağ ve Romanya'nın sınırları yeniden belirlenecektir. 10. Fransa, Rusya, Sırbistan, Romanya ve Karadağ'ın işgal altında olan toprakları derhal boşaltılacaktır. 11. Osmanlı Devleti'nde Türklerin yoğunlukta olduğu bölgelerin egemenlikleri sağlanacak, diğer bölgelerdeki uluslara da kendi kendini yönetme hakkı tanınacaktır. Wilson İlkelerinin Önemi İlkelerin açıklanmasıyla birlikte yenilen taraf olan İttifak Devletleri umutlanmış ve böylece savaş daha çabuk bitmiştir. Açıklanan ilkelerin içerdiği koşullar çok uluslu yapıdaki imparatorlukların parçalanmasını öngörüyordu. İttifak tarafı bu ilkeleri bir kurtuluş olarak görmüş olsa da İtilaf devletleri ilkeleri kendilerine göre yorumlamışlardır. Bir savaşın kazananları kaybedenleri nasıl parçalıyorsa hiçbir değişiklik olmadan istenilen paylaşımlar yapılmıştır. İmzalanan antlaşmada Wilson İlkerlerine uyulmadığı için ABD belli bir dönem Avrupa siyasetinden çekilmiştir. Özellikle yapılan paylaşımlar sonrası ortaya çıkan Kurtuluş Savaşı ve ardından taraflar arasında tekrarlanan II. Dünya Savaşıyla birlikte Wilson İlkelerinin amacına ulaşmadığı anlaşılmıştır.