Tarih Ser�venine Giriş - Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve İsyanı

Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve İsyanı

19. y�zyılın ilk yarısında ortaya �ıkan ve Osmanlı Devleti’ni en �ok uğraştıran meselelerin başında ş�phesiz ki Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı gelmektedir. Kavalalı, isyan ettiği zaman Osmanlı Devleti'nin ne işe yarar bir ordusu ne de donanması bulunmaktaydı. Bu nedenle Osmanlı y�netimi Mehmet Ali Paşa'nın kuvvetleri karşısında aciz bir duruma d�şt�. Kendi valisiyle baş edemeyen Sultan Mahmut, Rusların yardım teklifini kabul ettiyse de Adana, Suriye ve Filistin'in tamamını Kavalalı'ya vermek zorunda kaldı. Ancak padişah, son nefesine kadar Mehmet Ali Paşa'ya boyun eğdirme amacından asla vazge�medi.

Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın ailesi, aslen Konya k�kenli olup bir kan davası nedeniyle sonradan Kavala'ya g�� etmek zorunda kalmıştı. Mehmet Ali, burada 1769 veya 1770 yılında d�nyaya gelmişti. Babası İbrahim Ağa'nın yanında bir m�ddet t�t�n ticaretiyle uğraşmış, 1787 yılında askerliğe intisap etmiş ve kısa s�rede bu alanda ne kadar maharetli olduğunu g�stererek dikkatleri �zerine �ekmeyi başarmıştı.

Napolyon’un Mısır’ı istilası esnasında sıradan bir asker olarak Mısır’a giden Kavalalı, kurnazlığı, dehası ve entrikaları sayesinde kısa s�rede Mısır’daki en etkili g�� olmayı başardı. 1805 yılında Mısır Valiliği’ni elde ettikten sonra kısa s�re i�erisinde modern bir devletin temellerini atmayı başardı. Eğitim sistemini ıslah etti, batılı tarzda ordu ve donanma kurmaya muvaffak oldu. Tarımın gelişmesi i�in sulama kanalları a�tı, ordunun gereksinimleri i�in �eşitli fabrikalar tesis etti. Giriştiği askeri ve idari reformlar sayesinde belki de Mısır'ın gelmiş ge�miş en g��l� y�neticilerinden biri oldu ve ş�phesiz modern Mısır'ın kurucusu olma unvanını da bileğinin hakkıyla aldı. Bunun yanında yaklaşık on yıl boyunca b�y�k g��leri meşgul edecek girişimlerde bulunduğu ve batı usul� reformları başarıyla uygulayan ilk M�sl�man devlet adamı olduğu i�in, 19. y�zyılda d�nya siyasetine y�n veren meşhur devlet adamları arasında yer almıştır.

İsyana Giden Yol

Mehmet Ali Paşa, Yunan isyanı sırasında Mora ve Girit valiliklerinin kendisine verilmesi karşılığında Osmanlı birliklerine yardım etti. Mora, Yunanistan’a verildikten sonra Suriye valiliğini istediyse de padişah buna razı olmadı. Ancak Kavalalı, ordusu i�in insan kaynağı ve ekonomisi i�in yer altı zenginliği olarak g�rd�ğ� Suriye'yi ele ge�irme politikasından asla vazge�medi.

1830 yılında Fransa'da meydana gelen karışıklıklar ve Avrupa'nın �nemli bir kısmının bu karışıklıklardan etkilenmesi Mehmet Ali Paşa’ya beklediği fırsatı vermişti. Bu sırada Osmanlı ekonomisi i�ler acısı bir haldeydi. �stelik Osmanlılar, 1826 yılında yeni�eri ocağı lağvetmişler, 1827'de ise Navarin baskınında donanmalarını kaybetmişlerdi. Yetkililer her ne kadar yeni bir ordu oluşturmaya �alışmışlarsa da eldeki birliklerin �nemli bir kısmı 1828-1829 Osmanlı-Rus Harbi'nde mahvolmuştu. Dolayısıyla Osmanlı Devleti her t�rl� saldırıya a�ık, savunmasız bir haldeydi.

Mehmet Ali Paşa'nın harekete ge�mek i�in h�lihazırda Sayda Valisi Abdullah Paşa gibi bir gerek�esi vardı. İki paşanın arası a�ıktı, hatta Abdullah Paşa bir ara, kılıcımı �ekip Mehmet Ali’nin kellesini İskenderiye’de keseceğim, diye haber yollamıştı. �stelik Abdullah Paşa Mısır'dan ka�an altı bin fellaha da sahip �ıkmıştı. Bunun �zerin Mehmet Ali Paşa, altı bin fellahımı bir fazlasıyla geri getireceğim, diyerek adeta savaş ilanında bulundu. Oğlu İbrahim Paşa'nın komutasına yaklaşık 25.000 asker vererek onu deniz yoluyla Filistin b�lgesine g�nderdi. Mısır birlikleri 8 Kasım 1831'de �ok kolay bir şekilde Yafa'yı zapt ettiler. Karadan harekete ge�en Kavalalı'nın askerlerinin bir diğer kolu ise hi�bir direnişle karşılaşmadan Filistin b�lgesinin neredeyse tamamını ele ge�irdi. Abdullah Paşa, Akka Kalesi'ne kapanıp yardım kuvvetleri gelinceye kadar burada savunma yapmaya karar verdi. İbrahim Paşa vakit ge�irmeksizin bu kaleyi kuşatmaya başladı. Ancak burada pek de beklemediği olduk�a yıpratıcı bir direnişle karşılaşacaktı.

Osmanlılar diplomatik yolları kullanarak Mehmet Ali Paşa'yı geri �evirmeye �alışmışlarsa da Kavalalı, Suriye b�lgesinin tamamını istediğinden ve Sultan Mahmut bu talebi geri �evirdiğinden orta yolu bulmak m�mk�n olmamıştı. Bunun �zerine Osmanlı y�netimi Mehmet Ali Paşa ve oğlu İbrahim Paşa'yı asi ilan etti. Onlar i�in Şeyh�lislam'dan alınan fetvada; bağiylerdir katılleri İm�m�’l-m�slim�n ve bi’l-c�mle muvahhid�n �zerlerine farz olur, ibaresi yer almaktaydı. Babı�li, Mehmet Ali Paşa �zerine asker sevk etmek i�in hazırlıklara koyuldu. Aynı zamanda paşayı azlederek Mısır, Girit ve Habeş eyaletlerinin y�netimini Serdar-ı Ekrem Ağa H�seyin Paşa'ya verdi.

Bu esnada Kavalalı, Mekke Emiri'nden k�firleri taklit eden Sultan Mahmut'un Osmanlı tahtına oturmayı hak etmediği ve bu nedenle m�minlerin halifesi olamayacağı fetvasını aldı. B�ylece isyan etmesinin asıl sebebinin padişahın İslam h�k�mlerine aykırı hareket etmesi olduğunu ilan etti.

Mısır ordusu �nemli kayıplar verdiği birka� başarısız girişimin ardından 26 Mayıs 1832'de yeniden Akka Kalesi'ne saldırdı. 27 Mayıs'ta İbrahim Paşa'nın şahsi �abasıyla Mısır birlikleri surlarda a�ılan gediklerde tutunmayı başardılar. Yaklaşık altı ay direndiği halde dışarıdan yardım alamayan Abdullah Paşa, kırk elli kadar askeri ile sığındığı cephaneyi havaya u�urmaya niyetlendiyse de yanındakiler buna razı olmadılar. Neticede İbrahim Paşa’dan g�vence aldıktan sonra cephanelikten �ıkıp adamlarıyla birlikte teslim oldu.

Mehmet Ali Paşa zaferinin kalıcı olması i�in insanların g�n�llerini fethetmek zorunda olduğunu biliyordu. Bu nedenle Mısır ordusu Filistin-Suriye b�lgesine girdiği andan itibaren propaganda faaliyetlerine başlamış, ayrım g�zetilmeksizin herkesin �� yıl boyunca vergiden muaf tutulacağını ilan etmişti. İbrahim Paşa da Osmanlı valileri zamanındaki k�t� y�netimden bıkan insanların tamamını kucaklamış, ele ge�irdiği b�lgelerde kısa s�rede yıllarca g�r�lmemiş olan d�zenli bir idari sistem kurmuştu.

Osmanlı-Mısır Savaşı

Serdar-ı Ekrem H�seyin Paşa b�lgeye ulaştığında Osmanlı birlikleri Antakya ve Humus'ta toplanmışlardı. Bu m�him hatayı g�ren İbrahim Paşa, Osmanlı kuvvetlerinin birleşmesini engellemek i�in Humus'ta bulunan Halep Valisi Mehmet Paşa komutasındaki birliklerin �zerine 9 Temmuz 1832'de ani bir saldırı d�zenledi. Osmanlılar o denli hızlı bozguna uğradı ki Mehmet Paşa, savaş malzemelerini ve hatta evraklarını bile bırakıp ka�mak zorunda kaldı.

Bu yenilgi sonrasında Osmanlılardan tamamen �midini kesen b�lge halkı Mısırlılara meyletmiş, hatta Halep'e girmek isteyen H�seyin Paşa'yı Halepliler şehre sokmamışlardı. Bunun �zerine H�seyin Paşa Sultandağı ge�idini tutmak i�in ordusunu Belen'de konuşlandırmış, ancak birliklerini yanlış yerleştirmiş, geri �ekileceği b�lgeyi bile g�venceye almamıştı. Osmanlı ordusuna hatalarını d�zeltme fırsatı vermek istemeyen İbrahim Paşa, 29 Temmuz 1832'de saldırıya ge�ti. Kısa s�rede d�zenleri bozulan Osmanlı birlikleri İskenderun'a doğru ka�ışmaya başladılar. Bu mağlubiyet sonrasında Suriye b�lgesi tamamen Mısırlıların eline ge�miş, �stelik Anadolu bile istila tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştı.

Kavalalı'nın Propaganda Faaliyetleri ve Anadolu'nun İstilası

Mehmet Ali Paşa, taleplerinin tam olarak karşılanabilmesi i�in Suriye'den �teye ge�mesi gerektiğini biliyor, �stelik b�lge halkının tevecc�h� de onu cesaretlendiriyordu. Nitekim k�t� y�netimden bıkmış olan k�yl�ler, disiplinli Mısır askerini kurtarıcı olarak g�r�yorlar, muzaffer komutan İbrahim Paşa'ya bağlılıklarını sunmak i�in paşanın kararg�hına el�iler g�nderiyorlardı. Mısır kuvvetlerinin h�kim oldukları b�lgelerde yağma ve talana kesinlikle m�saade edilmiyor, askerler aldıkları her şeyin parasını kuruşu kuruşuna peşin �d�yorlardı. Buna karşın Osmanlı birliklerinin bulundukları b�lgelerde ise durum tam tersiydi. Ne asayişten ne de mal g�venliğinden s�z etmek m�mk�nd�.

Osmanlılara tam olarak diz ��kt�rmek i�in son bir savaşa hazırlanan İbrahim Paşa o d�nemin propaganda ara�ları olan “buyruldular” ve “mektuplarla” Anadolu'nun d�rt bir tarafına haklı bir dava uğruna savaştığını duyurmaya �alışıyordu. Hac mevsiminin savaş zamanına denk gelmesini de kullanan İbrahim Paşa, memleketlerine d�nen hacıların ellerine Osmanlı y�netimini k�t�leyen k�ğıtlar tutuşturmuştu. Ayrıca dervişler aracılığıyla Anadolu ahalisi ger�ek İslam i�in II. Mahmut y�netimine isyana davet edilmekteydi. İnsanlara Mısır Valisi'nin tek amacının �mmet-i Muhammed'e huzur ve refah i�erisinde bir yaşam sunmak olduğu s�yleniyordu. Bunun yanında Kavalalı, toplumun her kesiminin �zellikle reformlardan memnun olmayanların da desteğini kazanmak istiyordu. Bu ama�la ahaliye Hacı Bektaş-ı Veli t�rbesinde kurbanlar kesildiği, yeni�eri ocağının yeniden kurulduğu ilan ediliyor, yeni�eri firarileri İbrahim Paşa'ya katılmaya davet ediliyordu.

B�ylece Kastamonu, �ankırı, Kırşehir, Nevşehir, Kayseri ve Sivas b�lgelerinde Osmanlı y�netimine karşı isyanlar g�r�lmeye başlanmıştı. Anlaşıldığı kadarıyla reformlardan memnun olmayan Y�zbaşı �atalcıoğlu Ebubekir, Alaybeyi Mehmet, �atalcıoğlu Ruşen, Balcıoğlu Halil gibi tımar sahipleri Kavalalı'nın taraftarı olmuşlardı. Yine isimleri belgelere yansıdığı kadarıyla Kastamonu'da bulunan yeni�eri firarilerinden Tatlıoğlu İsmail, Sırac Hacı İbrahim, Karanlıkoğlu Mehmet, Merg�zeli H�seyin Alioğlu, Ağacık Mehmet, �alık İbrahim Bayraktar, Kasab Osmanoğlu Mustafa, Beşkeselioğlu Şerif Bayraktar, Hacı Kahraman, Kapıcıoğlu Selim, Arab Ağa gibi kişiler de Mısırlılara destek vermekteydiler.

Bu sırada Osmanlı y�netimi, Sadrazam Reşit Mehmet Paşa komutasında bir ordu hazırlayıp Konya'ya doğru sevk etmişti. Sultan Mahmut son bir kez daha t�m imk�nlarını kullanıp Mehmet Ali Paşa'nın bileğini b�kmeye �alışacaktı. Ancak Osmanlı y�netiminin �l�m kalım savaşı verdiği sırada Anadolu ahalisinin kendisine destek vermediği anlaşılmaktadır. Mısırlıların propaganda savaşı bir tarafa bırakılırsa Anadolu'daki g�vensizlik ortamı nedeniyle zaten tarım ve ticaret tamamen durma noktasına gelmiş, insanlar hi�bir şey kazanmazken savaş nedeniyle silsileler halinde fahiş vergiler �demek zorunda bırakılmışlardı. Hatta talep edilen vergileri �deyebilmek i�in ev ve eşyalarını satışa �ıkaranlar bile olmuştu. �stelik zorla askere alınan binlerce kişinin masrafları da ahaliye y�klenmişti. Ahaliye g�re Osmanlı y�netimi ellerinde kalan son kuruşu vergi namına tahsil etmesi yetmezmiş gibi bir de evlatlarını da zorla elinden almaktaydı. T�m bu yaşananlar g�z �n�ne alınırsa insanları, tahamm�l edilemez vergilerden kurtaracağını vaat eden İbrahim Paşa'ya karşı savaşmaya �ağırmak pek de m�mk�n değildi.

Osmanlı y�netimi, Konya Savaşı �ncesi Kavalalı'ya karşı İngilizlerden yardım talebinde bulunmak i�in girişimlerde bulunmuştu. Bu esnada Kavalılı’nın ihtiraslarından neredeyse Sultan Mahmut kadar endişelenen Rus �arı, B�y�kel�i Butenef aracılığıyla Karadeniz'de bulunan Rus donanmasını yardım i�in g�nderebileceğini haber vermişti. Bunun yanında Rusya’nın �zel temsilcisi olarak g�revlendirilen General Muravyef 21 Aralık’ta İstanbul’a ulaşmış, Butenef’in yardım teklifini teyit etmişti.

Muravyef’in İstanbul’a ulaştığı g�n Sadrazam Reşit Mehmet Paşa kumandasındaki Osmanlı ordusu, İbrahim Paşa’nın kuvvetlerine saldırmıştı. Hava olduk�a sisli olduğundan ordunun �n saflarında savaşan sadrazam, kendi askeri sandığı d�şman kuvvetlerinin i�ine girince esir edilmişti. Sadrazamın esareti duyulunca da Osmanlı ordusunun d�zeni bozulmuş ve Konya’da İbrahim Paşa b�y�k bir zafer kazanmıştı. B�ylece İbrahim Paşa’nın �n�nde artık İstanbul’a y�r�mek i�in hi�bir engel kalmamıştı.

Osmanlı ordusu i�in geri �ekilme de olduk�a zorlu olmuştu. Anadolu Seraskeri Mehmet Said Paşa’nın ifadelerine g�re; askerlerin �oğu firar etmişti. �zellikle top�u neferlerinin eksikliği nedeniyle toplar binbir g��l�kle nakledilebilmişti. Bunun yanında ağır kış şartları nedeniyle �ok sayıda askerin elleri ve ayakları soğuktan donmuştu. Belki bunlardan daha zor olanı �ekilme g�zerg�hında bulunan k�yl�lerin silahlanarak askerleri taciz etmesiydi. Birliklerin dinlenmek veya ihtiya�larını karşılamak i�in k�ylere girmesi silah kullanmadıkları m�ddet�e m�mk�n değildi.

K�tahya Fermanı

Bu sırada İbrahim Paşa, Konya'yı ge�ip Anadolu'nun i�lerine doğru ilerlemeye devam etmekteydi. Ağır kış şartlarına rağmen Mısır birlikleri 2 Şubat'ta K�tahya'ya girmişti. Aynı zamanda değişik b�lgelerle k��k birlikler g�nderip oralardaki taraflarlarının desteğiyle Antalya, Manisa, Aydın gibi �nemli şehirler kolayca işgal edilmişti. 24 Şubat'ta İbrahim Paşa'nın taraftarları İzmir'i ele ge�irmişti. B�yle b�y�k ve kalabalık bir şehrin bırakın d�şmanın g�c�n�, y�z�n� bile g�rmeden teslim olması herkeste b�y�k bir şaşkınlık yaratmıştı. B�ylece Marmara sahil b�lgesi hari� Batı ve Orta Anadolu'nun tamamı Mısır Valisi'nin işgal ettiği b�lgeler arasına girmişti. Mehmet Ali Paşa ş�phesiz İstanbul'u ele ge�irmek isteyecek kadar hırslı idi, ancak b�yle stratejik bir b�lgenin kendisine bırakılmayacak kadar değerli olduğunu da gayet iyi biliyordu. Bu nedenle oğluna İstanbul'u kolaylıkla tehdit edebileceği K�tahya'da beklemesi talimatını verdi. Kendisi de tehditler savurarak Sultan Mahmut'tan m�mk�n olduğunca fazla toprak ve taviz koparmaya �alıştı.

Bu sırada İngiltere Kralı'nın sadece diplomatik yollarla Osmanlı Devleti'nin yanında bulunacaklarını bildiren mektubu İstanbul'a ulaşmıştı. Bunun �zerine Sultan Mahmut'un talimatıyla yetkililer Ruslardan yardım talebinde bulunmuşlar ve Rus donaması 20 Şubat 1833 tarihinde Boğaz’dan i�eri girip B�y�kdere �nlerine demir atmıştı.

Rus askerinin İstanbul'a girmesi Avrupalı devletlerini, �zellikle o ana kadar meseleye uzak durmayı tercih eden İngiltere'yi, endişeye sevk etmiş, Mısır valisinin isyanı bir anda uluslararası bir sorun haline gelmişti. Rus askerlerinin bir an evvel İstanbul’dan �ekilmesini isteyen İngiliz ve Fransızların hem Sultan Mahmut’a hem de Mehmet Ali Paşa’ya baskı yapmaları olumlu neticelenmişti. B�ylece Osmanlı y�netiminin temsilcisi Amedci Reşit Bey ile İbrahim Paşa uzun s�ren m�zakereler neticesinde 5 Mayıs 1833 tarihinde K�tahya’da anlaşmışlardı. Sultan Mahmut yayınladığı bir fermanla Suriye ve Filistin Mehmet Ali Paşa’nın y�netim alanına d�hil edilmiş, Hicaz Valiliği ile Adana Muhassıllığı da İbrahim Paşa’ya verilmişti.

B�ylece Mısır Valisi kuvvetlerini hızlı bir şekilde Anadolu'dan �ekmiş haziran ayının ortalarına doğru G�lek Boğazı'nın �tesinde tek bir Mısır askeri bile kalmamıştı. Ardından Sultan Mahmut 8 Temmuz 1833'te H�nk�r İskelesi Antlaşması olarak bilinen Osmanlı-Rus İttifak Antlaşması'nı onaylayarak Ruslara yardımlarının karşılığını �demişti.

Mısır Sorununun İkinci Safhası

Sultan Mahmut, K�tahya Fermanı'ndan sonraki hayatını, k�ğıt �zerinde kendisine ait olsa da fiilen kaybetmiş olduğu toprakları geri almaya ve Kavalalı'yı cezalandırmaya adamıştı. Bu ama�la Reşit Mehmet Paşa'yı g��l� bir ordu kurup Mısırlılardan intikam alması i�in 3 Kasım 1833 yılında Sivas Valiliği'ne atamıştı. Aynı zamanda Kavalalı’dan isyan yıllarını kapsayan d�nemin �denmemiş vergilerini talep etmiş ve hala Mısır askerinin bulunduğu Urfa, Birecik ve Rumkale sancaklarının yani Rakka Eyaleti'nin boşaltılmasını istemişti.

Mehmet Ali Paşa, Sultan Mahmut tahtta olduğu m�ddet�e İstanbul-İskenderiye arasında ilişkilerin d�zelmeyeceğine ve ka�ınılmaz son bir savaş i�in ordusunun mevcudunu artırmak zorunda olduğuna inanıyordu. Bu nedenle 1834 yılı başlarında İbrahim Paşa'dan Suriye ve Filistin b�lgesinde zorunlu askerlik sistemini uygulamasını istedi. Ayrıca isyan yıllarında hazinesini t�kettiği i�in acilen paraya ihtiya� duymaktaydı. Suriye-Filistin b�lgesinde vergileri y�kselterek ekonomisini d�zeltmeyi hedeflemekteydi.

Filistin’de işler Mısır Valisi’nin umduğu kadar kolay y�r�medi. B�lgede geniş halk kitlelerinin katılımıyla Mısır y�netimine karşı b�y�k bir isyan �ıktı. Ahalinin zorunlu askerlik sistemine tepkisi o denli b�y�k olmuştu ki, Mayıs ayının sonunda Filistin kontrol edilemez bir hale gelmişti. Binlerce Nabluslu, hazırlıksız yakaladıkları Mısır kuvvetlerini Kud�s yakınlarında sıkıştırmayı başardı. �stelik Mısır askerinin durumuyla ilgili sağlıklı bilgi alınamadığı i�in �atışmalarda yaralanmış olan İbrahim Paşa'nın �ld�r�ld�ğ�ne dair rivayetler d�rt bir tarafa yayılmıştı.

Sultan Mahmut bu fırsatı ka�ırmak istemediğinden, Mısır y�netiminden derhal Rakka Eyaleti'nin boşaltılmasını istedi. Hatta İbrahim Paşa'nın �l�m ihtimalini d�ş�n�p Adana'yı Karaman Valisi'nin y�netimine bırakmaya karar verdi. Osmanlı yetkilileri bir yandan da Reşit Mehmet Paşa'nın Suriye b�lgesine girmesini planlamış, destek i�in de İngiliz El�i Ponsonby'e başvurmuşlardı. İngilizler ve Fransızlar, Rusların savaş �ığırtkanlığı yaptığını, bu yolla Osmanlı Devleti'nin topraklarını H�nk�r İskelesi Antlaşması'na dayanarak işgal edeceklerini d�ş�n�yorlardı. Bu nedenle ne olursa olsun Osmanlı-Mısır ilişkilerinin bozulmasını istemiyorlardı.

Osmanlıları savaştan vazge�irmek isteyen Ponsonby, Babı�li’nin Ruslardan yardım alması halinde İngiltere'nin de Mehmet Ali Paşa'yı desteklemek zorunda kalacağı uyarısında bulunmuştu. Aslında Ruslar da yeni bir savaşın �ıkmasını istemiyorlar, H�nk�r İskelesi Antlaşması ile elde ettikleri ayrıcalıkların ancak barış yoluyla devam edeceğini hesaplıyorlardı. Bu nedenle Osmanlı Devleti’nin savaşı başlatan taraf olması durumunda Rusya’nın Babı�li’ye yardım etmeyeceğini, ittifak antlaşmasının savunma amacıyla imzalandığını a�ık�a beyan etmişlerdi

Neticede, Avrupalı devletlerin baskıları ve İngiltere'nin yoğun �abasıyla Osmanlı yetkilileri beklemeye koyulmuşlardı. Ancak, bu sırada Mehmet Ali Paşa Filistin isyanını bastırmaya muvaffak olmuştu. Bu durum, Babı�li’ye karşı onun elini kuvvetlendirdiğinden yine Rakka Eyaleti'ni boşaltmaya ve vergilerini �demeye yanaşmamıştı.

1834 Eyl�l’�nde Osmanlılar ile Avrupalı devletlerin baskılarından kurtulmak ve bunların dikkatlerini başka y�ne �ekmek isteyen Mehmet Ali Paşa, bağımsızlık ilanı planını uygulamaya karar verdi. Savaşı ka�ınılmaz hale getirecek olan bu plana en sert tepkiyi İngiltere g�sterdi. İngilizler, b�yle bir kararın �l�mc�l sonu�ları doğuracağını hatırlattıktan sonra derhal, Mehmet Ali Paşa'dan Rakka Eyaleti'ni boşaltması ve Osmanlı Devleti'nin alacağı olan vergileri �demesini istediler. Neticede Avrupalı devletlerin baskı ve tehditlerisonucunda Kavalalı geri adım atmak zorunda kaldı. Aynı zamanda Avrupalı diplomatların yoğun �abası sonrasında Osmanlı-Mısır ihtilafına bir ortayol bulundu; vergi borcununun affedilmesi şartıyla Rakka'nın boşaltılması form�l�n� her iki h�k�met de kabul etti.

Bu gelişmeden sonra Osmanlılar doğu vilayetlerinde merkez�leşme politikasına girerek b�lgede zorunlu askerlik sistemini uygulamaya koymuş, vergilerin artırılıp d�zenli bir şekilde toplanmasına gayret etmiş ve aynı zamanda merkezi y�netimin emirlerini dinlemeyip başına buyruk hareket eden unsurları ortadan kaldırmışlardı. Bu şekilde g��l� bir ordu kurup Mısırlılarla hesaplaşma g�n�n� beklemişlerdi. Aynı zamanda Kavalalı Mehmet Ali Paşa da Suriye ve Filistin b�lgesini tam olarak denetimi altına alıp buralardan topladığı vergiler ve aldığı askerlerle nihai savaşa hazırlanmaya koyulmuştu.

Nizip Savaşı 1839 yılı başında Osmanlılar, Kavalalı Mehmet Ali Paşa’ya karşı savaşmaya karar vermek mecburiyetinde kalmışlardı. ��nk� yıllardır devam eden ve devletin t�m kaynaklarını t�keten bu soğuk savaş daha fazla s�rd�r�lemezdi. Babı�li ordu komutanı olan Hafız Paşa'nın para, asker ve m�himmat isteklerini elinden geldiğince m�kemmel bir şekilde karşılamaya �alışmıştı. 23 Mart 1839 tarihli bir belgede sadece Hafız Paşa’nın maiyetinde muvazaf ve redif otuz yedi binden fazla asker, y�z elliden fazla top olduğu belirtilmişti. Ancak aynı rapora g�re askerlerin durumu i�ler acısıydı. Redif askerinin tamamı acemi olduğundan bunlar, bir seneye kadar meydan muharebesinde kullanılamazdı. Ayrıca savaşa s�r�lebilecek nizam askerinin sayısı ise en fazla on beş bindi. Geri kalan askere de g�venilemeyeceğinden bu rapora g�re Mısırlılarla savaşmak doğru değildi. Bu durumu Osmanlı ordusunda g�revli olan Prusyalı subay Moltke de doğrulamıştı.

Ona g�re de askerler acemi; subaylar ise iltimasla se�ildiklerinden savaşmaktan bihaber kimselerdi. O sırada İngiltere'nin Erzurum konsolosu olan Brant, Erzurum Eyaleti'ndeki sipahilerin komutanı olan Mustafa Paşa ile savaş meselesini konuşmuş ve paşa ona, padişahın ordusunun Mısırlıları yenemeyeceğini s�ylemişti. ��nk� d�zenli birliklerden oluşan sekiz tabur yani altı bin beş y�zasker bir yana bırakılırsa Osmanlı ordusu disiplinsiz başıbozuk askerlerden, acemi rediflerden ve sipahilerden oluşmaktaydı. Brant, topladığı bilgileri Palmerston'a naklederken Osmanlı ordusunun vahim durumuna vurgu yapmıştı. Ona g�re Hafız Paşa, b�yle b�y�k bir orduyu y�netebilecek kabiliyette değildi. �stelik Mısır ordusundaki subaylar, Osmanlı ordusundakilerden �ok daha eğitimli ve yetenekliydiler. Brant, muhtemel bir yenilginin �l�mc�l sonu�ları olacağını, savaş koşullarından hoşnutsuz olan insanların İbrahim Paşa'yı kurtarıcı olarak selamlayabileceklerine dikkat �ekmişti.

Sonu�ta 24 Haziran 1839’da Osmanlı ordusu ile Mısır kuvvetleri Nizip’te karşı karşıya gelmiş ve bu savaş Osmanlılar i�in bir felaketle neticelenmişti. Savaşın sonunda b�y�k fedak�rlıklarla hazırlanmış olan Osmanlı ordusu neredeyse tamamen yok edilmişti. T�m ağırlıklar kaybedildiği gibi on bin kadar Osmanlı askeri İbrahim Paşa tarafından esir edilmişti. Yenilgi haberi İstanbul'a ulaşmadan Sultan Mahmut vefat etti. Kaptan-ı Derya Ahmet Fevzi Paşa, ihanet ederek Osmanlı donanmasını Mehmet Ali Paşa'ya vermişti.

Kalıcı Barışın Oluşturulması

Son gelişmeleri yakından takip eden İngiltere, Ruslara m�dahale fırsatı vermeden harekete ge�miş, 15 Temmuz 1840 tarihinde Rusya, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti ile Londra Antlaşması'nı imzalamıştı. Buna g�re; Mısır valiliği ırsi olarak Akka ise ‘kaydı hayat’ şartıyla Mehmet Ali Paşa'ya verilecekti. Mehmet Ali Paşa, Fransa'nın telkinleriyle bu anlaşmayı kabul etmek istemedi. B�ylece İngiltere, Avusturya ve Osmanlı Devleti’nin oluşturduğu bir donanma Suriye sahillerine gelip Sayda, Beyrut, Hayfa ve son olarak Akka'yı Mısırlılardan geri aldı. Mehmet Ali Paşa, Fransızlardan yardım �midini kesince 27 Kasım'da Amiral Napier ile bir anlaşma imzaladı. B�ylece Mısır valiliği kendisine ırsi olarak verilmiş oldu. 24 Mayıs 1841 tarihli bir fermanla Mısır'ın idaresi Mehmet Ali Paşa soyundan gelen en b�y�k evlada verileceği ilan edildi. Bu şekilde Mısır meselesi tamamen ��z�lm�ş oldu. Bundan sonra Mehmet Ali Paşa ile Osmanlı y�netiminin arası tamamen d�zeldi.

Hatta paşa, 1846 yılında İstanbul ve Kavala'yı ziyaret etti. �mr�n�n son demlerinde akli melekelerini yitirmeye başladı ve iyileşmesinden �mit kesildiği i�in 1848 Eyl�l'�nde İbrahim Paşa, Mısır Valiliği'ne atandı. Mehmed Ali Paşa 2 Ağustos 1849 tarihinde İskenderiye'de vefat etti ve Kahire Kalesi'nde inşa ettirmiş olduğu yeni caminin haziresine defnedildi.