Bir padişahın 346 yıl sonra Mısır'a seyahati Sultan Abdülaziz, Yavuz Sultan Selim'den sonra Mısır'a giden ilk Osmanlı padişahıdır...
Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve oğullarının yönetimine bırakılan Mısır eyaletinde ticaret, sanayi, tarım, yol ve ulaşım alanlarında önemli projeler hayata geçirilmiştir. İmparatorluğun diğer yerlerinde de büyük atılımlara imza atmak niyetinde olan Sultan Abdülaziz, batının tüm gelişmelerini kendi coğrafyasında tatbik eden bu eyaleti yerinde incelemek için bir ziyaret gerçekleştirmek istemiştir. Kavalalı'nın damadı olan Sadrazam Yusuf Kamil Paşa'nın da teşvikiyle ayrıca bu ziyaretle Mısır üzerindeki merkezi hâkimiyette pekiştirmek istenmiştir.
Seyahat için hazırlıklar yapılmış ve tüm masraflar padişahın özel bütçesi olan "Hazine-i Hassa"dan karşılanmıştır. 3 Nisan 1863 yılında Dolmabahçe Sarayı'nda düzenlenen törenin ardından seyahate "Feyz-i Cihad" adlı lüks bir yat ve eşlik eden diğer donanma gemileriyle çıkılmıştır. Padişahın maiyeti içerisinde ileride saltanat makamına geçecek olan Şehzade Murad, Şehzade Abdülhamid, Şehzade Mehmed Reşad Efendiler de yer almıştır. Gelibolu, İpsara, Sisam, Kos adalarını takip ederek İskenderiye limanına varıldığında Vali İsmail Paşa'ya ait bir korvet padişahın gemisine yanaşmış ve burada yapılan ilk görüşmenin ardından Rasettin Sarayı'na gidilmiştir.
Sultan Abdülaziz'i Mısır'da Müslim, gayr-i Müslim tüm Osmanlı vatandaşları büyük bir coşku ile karşılamış, liman ve limandaki gemiler süslenmiş bayraklarla donatılmış, havai fişekler ve toplar atılmıştır. Padişah, İskenderiye'deki yabancı devlet elçilerinin katıldığı bir yemekte Mısır'a geliş sebebine uygun olarak önemli mesajlar vermiş "müttefik ve dost güçlerin temsilcilerini görmekten mutluluk duyduğunu ifade ile amacının ülkesinde tarım ve ticaretin gelişmesi yolu ile tüm gayretinin tebaasının mutluluk ve refahını sağlamak, Avrupa ile bağları kuvvetlendirmek" olduğunu açıklamıştır.
Padişah, şehirde bulunduğu günlerde özellikle batı kesimde yer alan, zengin bitki ve kuş türlerinin bulunduğu bahçeleri dolaşmıştır. İskenderiye'nin ardından demiryolu ile Kahire'ye doğru yola çıkan Sultan Abdülaziz, demiryolunu ve trenleri büyük bir alaka ile incelemiş ve uzman kişilere sorular sorarak bilgi almıştır. O yıllarda Osmanlı topraklarında yaygınlaşmamış olan demiryolu, padişah ve maiyeti üzerinde derin izler bırakmış ve bunun İstanbul'a tatbikinde Mısır seyahati önemli bir amil olmuştur. Nil Nehri ve kollarını takip eden tren istasyonlardan, demir köprülerden geçilerek padişaha tahsis edilmiş olan Kasrunnil Sarayı'nın önünde durulmuştur.
Kahire'de de büyük coşku ve tezahüratla karşılanan Sultan Abdülaziz, geçtiği yollarda bayramlıklarını giymiş olarak sevgi gösterilerinde bulunan halkı memnuniyetle selamlamıştır. Burada bulunan diğer saray ve kasırlara da gezilmiş, İskenderiye'deki gibi havai fişek gösterileri ve diğer kutlamalar sürmüştür. Padişah bu gösterilerden o kadar etkilenmiştir ki Vali İsmail Paşa'dan, İstanbul'a götürebileceği havai fişekçiler istemiştir. Sırasıyla yapılan Şubra Sarayı, Noussa Kasrı gezilerinde palmiye, akasya, çınar ve diğer güzel kokulu ağaçların dikili olduğu bahçelerde Fuad ve Said Halim Paşalarla birlikte bahçıvanlık ve tarım işleri hakkında çalışmalar yapılmıştır.
Seyahatin on birinci gününde Sultan Abdülaziz ve maiyetine Antikçağ Müzesi, piramitler, pamuk ve ipek fabrikaları ve baraj gezisi yaptırılmış, on beşinci günde İskenderiye'den İzmir'e dönüş yolculuğu başlamıştır. İzmir'de dört gün kalındıktan Metelin, Çanakkale, Gelibolu, Büyükada yoluyla 24 Nisan 1863'te İstanbul'a varılmıştır. Uğurlanırken olduğu gibi başkente dönüşünde de sevgi gösterileriyle karşılanan Sultan Abdülaziz, Babıâli'de bir konuşma yapmış, İstanbul'da üç gün süren şenlikler düzenlenmiştir. Gezi boyunca gittiği her yerde kendisine hizmeti geçenlere cömert ihsanlarda bulunan Sultan Abdülaziz, büyük dedesi 1517'de Yavuz Sultan Selim'den sonra hiçbir hükümdarın gitmediği Mısır'a 346 yıl sonra ayak basan ikinci padişah olmuştur.
Kaynaklar:
Süreyya Durak, "Sultan Abdülaziz'in Mısır Seyahati'ne Dair Bir Kaynak Kitap: "Vogaye du Sultan Abdulaziz de Stambul au Caire" Milli Saraylar Dergisi, S.7, İstanbul, 2011.
İsmail Hami Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c.4, İstanbul, 2011.